Tố Hữu tên thật là Nguyễn Kim Thành, sinh năm 1920 tại làng Phù Lai, gần
cố đô Huế. Tố Hữu đến với thi ca khá sớm, từ năm 18 tuổi. Cùng năm đó,
ông gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương. Tháng 4/1939, ông bị quân Pháp
bắt. Tháng 3/1942, ông vượt ngục Đác Giây, tiếp tục hoạt động cách mạng ở
Thanh Hoá. Cách mạng tháng Tám, Tố Hữu làm Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa
Huế.
Năm 1946, tập thơ đầu tay
Từ ấy ra đời, tập hợp các tác phẩm viết từ 1937 đến 1946, chia làm ba phần:
Máu lửa (27 bài),
Xiềng xích (30 bài) và
Giải phóng
(14 bài). Ba phần thơ là ba chặng hoạt động cách mạng của Tố Hữu. Chặng
đầu là cái nhìn hiện thực, tố cáo xã hội đương thời, gắn với lòng say
mê lý tưởng xoá áp bức bất công, xây dựng cuộc sống hạnh phúc, nhân ái.
Chặng thứ hai là thơ trong tù, với những bài thơ xuất sắc của một tâm
hồn chiến sĩ đa cảm. Chặng cuối là thơ vận động cách mạng tiến tới khởi
nghĩa và cách mạng thành công - những bài thơ say đắm, sôi sục và hào
hùng. Với
Từ ấy, Tố Hữu lấy lại lòng tin vào đường lối văn học
cách mạng cho cả nhà văn lẫn bạn đọc, khẳng định phẩm chất thẩm mỹ mới
của thơ Việt Nam.
Trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, thơ Tố Hữu với các bài
Phá đường,
Bầm ơi...
cùng với thơ ca của phong trào quần chúng đã trở thành một gợi ý có sức
thuyết phục về phương pháp sáng tác hiện thực - lấy cuộc sống thực tế
làm cốt lõi của thơ, hướng cảm xúc của công chúng vào những tình cảm cao
cả đánh giặc cứu nước. Tập thơ
Việt Bắc là tiếng hát của toàn
dân kháng chiến. Với lời thơ bình dị, Tố Hữu đã đi từ tâm tình cá thể
đến tâm tình của cộng đồng, phát hiện và biểu dương những tình cảm cao
cả. Từ
Việt Bắc, hình ảnh người dân yêu nước được khắc hoạ và trở thành biểu tượng mỹ học cho một giai đoạn thơ ca.
Năm 1954, miền Bắc hoàn toàn giải phóng, những kế hoạch 5 năm xây dựng đất nước được triển khai. Tập thơ
Gió lộng
thể hiện nỗi niềm phấn chấn của người xây dựng đất nước: "Gió lộng
đường khơi rộng đất trời". Thời kỳ này, thơ Tố Hữu cũng lộng gió, đó là
gió của tâm hồn với
Em ơi Ba Lan,
Mẹ Tơm,
Người con gái Việt Nam,
Tiếng chổi tre...
Ra trận là tập thơ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đề tài mở
rộng như đánh dấu những sự kiện chính trị, quân sự của đất nước, trong
đó có
Lá thư Bến Tre, có lời dặn của anh Trỗi, có kỷ niệm 200 năm
sinh Nguyễn Du, có nước mắt khóc Hồ chủ tịch... Mỗi bài thơ cho thấy Tố
Hữu có khuynh hướng khái quát thời đại. Ông hướng tới những tình cảm
phổ quát, cộng hưởng được với lòng người. Đề tài trong thơ ông rất thời
sự mà ý thơ thấm thía, sâu, bền.
Tập thơ gần đây nhất của Tố Hữu là
Một tiếng đờn. Ông vẫn
thuỷ chung với nguồn đề tài của đời sống cách mạng, của toàn đất nước.
Đôi khi tưởng chạm tới một điều gì riêng tư của tuổi cuối đời nhìn lại:
"Đêm cuối năm riêng một ngọn đèn". Ở tập thơ này, Tố Hữu trở về bút pháp
nội tâm, rất gần với thời kỳ
Từ ấy. Có một sự đấu tranh nội tâm
rất mạnh: "Mới bảy mươi sao đã gọi là già". Bút pháp không tung hoành
hào sảng mà trầm xuống trong chiêm nghiệm. Trong cái bình đạm của giọng
thơ, có sức rắn lại của ý chí: "Ta lại đi, như từ ấy ra đi; Lòng hăm hở
tưởng như mình trẻ lại".
Sau một thời gian bệnh nặng, ông đã tạ thế vào 9h15' ngày 9/12/2002
tại Bệnh viện 108. Tố Hữu được coi là một con chim đầu đàn của thi ca
Việt Nam hiện đại. Có những giai đoạn, thơ ông đã trở thành chỗ dựa tâm
hồn cho mọi người. Ông từng kinh qua nhiều chức vụ quan trọng của Đảng
và Nhà nước: Uỷ viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ.
Kính mời bạn đọc tham khảo các bài thơ của nhà thơ Tố Hữu tại đây:
